UNICODE FONTs
|
Nữ Trung Tùng Phận chú thích: từ câu 725 dến câu 1104. Nữ Trung Tùng Phận
Chú thích: Cội thung: Đồng nghĩa Thung đường, chỉ người cha. (Xem Chú thích câu 489). Tuổi hạc: Tuổi của con chim hạc, ý nói rất lớn tuổi. Hạc là loại chim sống đến cả ngàn năm, nên gọi tuổi hạc là ý muốn cha mẹ sống lâu. Liễu mai: Cây liễu và cây mai được ví với người phụ nữ, vì con gái thì mảnh khảnh như mai, thướt tha như liễu. Chếch mác: Nghiêng ngã xiêu vẹo. Trường đình: Bên nước Tàu thời xưa, những quãng đường gần đô thị thường có trồng cây liễu ở 2 bên đường, rồi cách 5 dặm đường thì dựng lên một cái nhà nhỏ gọi là Đoản đình, 10 dặm đường thì dựng lên một cái nhà lớn hơn gọi là Trường đình. Những người đi xa, cùng những người đưa tiễn, đem nhau vào Đoản đình hoặc Trường đình để uống rượu từ biệt nhau, rồi bẻ cành liễu tặng nhau làm roi ngựa. Do đó, Trường đình là chỗ từ biệt nhau. Canh thâu: Suốt đêm. Canh là chỉ ban đêm, thâu là suốt. Nửa nguyệt: Phân nửa mặt trăng. Đỡ đầu: Kê đầu. Phòng thu: Chỉ người phụ nữ đã luống tuổi. Gối còn nửa nguyệt: Ý nói người chồng đã đi rồi, chỉ còn người vợ ở nhà một mình trong phòng.
Đây là tả cảnh vợ chồng ly biệt rất văn chương tuyệt diệu. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 725 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Con quốc quốc: Chim đỗ quyên. Chưa âu: Có lẽ chưa. Mãn kiếp sanh: Hết một kiếp sống nơi cõi trần. Đỗ quyên: Là tên của một giống chim, còn gọi là chim Đỗ Vũ, Tử Quy, tiếng nó kêu quốc quốc nên cũng được gọi là chim quốc quốc. Cuối xuân sang hạ thì nó bắt đầu kêu vào đêm trăng thanh vắng, giọng kêu buồn thảm não nuột, gợi lòng lữ khách nhớ nhà, nhớ quê hương. Điển tích: Tương truyền, vua nước Thục (Thục Đế) tên là Đỗ Vũ, thấy vợ của một người bề tôi là Biết Linh rất đẹp, nên thông dâm. Biết Linh bắt được, buộc Thục Đế nhường ngôi cho mình và dẫn vợ Biết Linh đi để sống cho trọn mối tình với người đẹp. Nhưng thảm cho Thục Đế, người đẹp bỏ Thục Đế trở về với Biết Linh. Thục Đế buồn tủi, nhớ ngai vàng, nhớ người đẹp, đành chịu chết trong rừng, hóa thành con chim Đỗ Quyên, ngày đêm kêu quốc quốc não nuột, như hồn Thục Đế kêu than nhớ tiếc ngai vàng, oán giận người yêu. Trượng phu: Tiếng người vợ gọi chồng. Hà hải: Sông biển, ý nói đi xa. Tương tư: Sự nhớ thương da diết giữa 2 người yêu nhau. Hai câu 729-730: Nói về con chim Đỗ Quyên để tả nỗi lòng của người vợ vừa thương chồng vừa oán giận chồng đã phụ bạc bỏ nhà ra đi. Hai câu 731-732: Chồng đã ra đi xa xôi, đã đành cho phận thiếp, nỡ nào đày đọa thiếp trong nỗi niềm thương nhớ. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 729 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Thân cống Hồ: Tấm thân bị đem dâng nạp cho vua nước Hồ (Rợ Hồ) ở phương Bắc. Ngất ngưởng: Ở thế không vững, lắc lư như chực ngã xuống. Tha bang: Nước khác. Tha là khác, bang là một nước. Bốn câu thơ trên nói về sự tích: Chiêu Quân cống Hồ. Chiêu Quân: Tên là Vương Tường, tiểu tự là Hạo Nguyệt Chiêu Quân, con gái của Vương Trung, đang làm quan Tri Phủ Việt Châu. Bấy giờ, quan Nội thần Mao Diên Thọ được lịnh vua Hớn Nguyên Đế đi tuyển gái đẹp đưa vào cung. Diên Thọ tuyển được nàng Chiêu Quân, nhưng vì gia đình Vương Trung không tiền lo lót cho Diên Thọ, nên khi vẽ hình Chiêu Quân dâng lên vua Nguyên Đế, Thọ thêm vào mặt Chiêu Quân một nốt ruồi đen dưới mắt gọi là "Thương phu trích lệ" làm Hán Nguyên Đế không dám đưa nàng vào cung. Thọ lại giả chiếu vua, đem Chiêu Quân giam vào lãnh cung. Việc đổ bể ra, Diên Thọ bị bắt tội chết, nhưng Thọ lanh chân trốn thoát sang nước Hồ. Chiêu Quân được vua Hớn yêu mến, đưa nàng vào Tây Cung làm Quí Phi. Thọ qua tâu hót với vua Hồ là nàng Chiêu Quân đẹp nhất trên đời, muốn được nàng thì vua Hồ đem quân đánh vào Trung nguyên buộc vua Hán phải đưa Chiêu Quân qua cống Hồ thì mới bãi binh. Kế ấy thành công vì nhà Hán suy nhược, không có tướng tài đủ sức chống cự quân Hồ. Chiêu Quân được đưa đi, đến Nhạn Môn Quan, nàng lên Nhạn lạc đài, khải một khúc đàn buồn thảm, rồi viết một bức thơ lâm ly thống thiết, buộc vào chân chim nhạn, gởi về Nguyên Đế. Nàng đến đất Hồ, nàng yêu cầu vua Hồ giết chết tên gian thần Mao Diên Thọ, rồi sau đó nàng tìm cách tự tử, nhảy xuống sông để xác nàng theo dòng trôi trở về đất Trung nguyên. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 733 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Tinh Vệ: Một loài chim nhỏ ở bờ biển. Tương truyền, con gái vua Viêm Đế (Thần Nông) vượt biển, bị sóng đánh chìm chết đuối, hồn mang mối căm hờn, hóa thành chim Tinh Vệ, hằng ngày ngậm gỗ và đá ở núi Tây Sơn đem ra lấp biển Đông cho cạn để trả hờn chết đuối vì sóng biển. Trong văn chương, người ta dùng điển tích nầy để chỉ mối căm hờn hay điều tức giận dữ dội. Biển ái: Biển ái tình, biển tình yêu, đó là biển khổ. -c mượn hồn: Ý nói ngơ ngơ ngẩn ngẩn, ngây dại như kẻ mất hồn. Trong Lục Súc Tranh Công có câu:
Sống không biết sống: Sống mà không biết được hạnh phúc và tương lai, sống mà bị đau khổ đến mức như ngây dại. Chết còn ngậm đau: Chết mà trong lòng vẫn còn mang nỗi đau đớn giận hờn như con gái của vua Thần Nông. Hai câu 737-738: Nỗi tức giận của người vợ như con chim Tinh Vệ, muốn lấp bằng biển tình ái, cho hết phiền não, vì biển tình ái đã nhận chìm người chồng bấy lâu nay, để đem chồng trở lại gia đình. Hai câu 739-740: Thiếp bây giờ ngơ ngơ ngẩn ngẩn như kẻ mất hồn, sống mà không biết hạnh phúc và tương lai, mà nếu chết thì linh hồn vẫn còn ngậm đau như con chim Tinh Vệ. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 737 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Phiên quốc: Nước Phiên, còn gọi là Hung Nô hay Rợ Hồ. Lượng thảm: Nhiều nỗi sầu thảm. Lượng là số lượng. Hạnh Nguơn cống Hồ: Hạnh Nguơn (Hạnh Nguyên) là con gái của Trần Đông Sơ, đính hôn với Mai Bích tự là Lương Ngọc, con của Mai Bá Cao. Bá Cao đang làm quan triều nhà Đường, tánh cương trực, nên bị bọn Thái Sư Lư Kỷ và Hoành Trung căm ghét tìm cách hãm hại. Nhân việc quân Phiên xâm lấn ở phía Bắc, thế quân rất mạnh, quân Đường chống cự không lại. Lư Kỷ tâu vua xin bắt Hạnh Nguơn đem cống Phiên xin bãi binh. Vua ưng thuận. Đối với Mai Bá Cao, Lư Kỷ vu vào tội chết, truy bắt cả nhà, may mắn là mẹ con Lương Ngọc trốn thoát được. Nàng Hạnh Nguơn, trên đường đi cống Hồ, nhảy xuống đầm Lâm Trì tự tử để thủ tiết cùng Lương Ngọc. Bà Châu Bá Phù may mắn cứu được Hạnh Nguơn, đem về làm con nuôi. Về sau, vua Đường xét ra tội trạng của bọn gian thần Lư Kỷ, bắt cả bọn đem chém đầu, minh oan Mai Bá Cao. Lương Ngọc gặp lại Hạnh Nguơn, sum họp gia đình. Gãy trâm Lương Ngọc: Ý nói tình duyên gãy đổ. Bể bình Lý Uyên: Ý cũng nói tình duyên gãy đổ. Điển tích: Lý Uyên bắn trúng con mắt chim sẽ vẽ trên tấm bình phong, nên được Ông Đậu Nghi gả con gái là Đậu Thị cho. Hai vợ chồng giữ mãi tấm bình phong làm kỷ niệm. Khối tình: Tình yêu tương tư bị thất vọng, tụ lại thành một khối không tan, gọi là Khối tình. Điển tích: Người con gái chết vì thất tình do người yêu không trở về đúng hẹn. Xác nàng được hỏa táng thì thấy còn lại một khối rắn chắc, đập không bể. Lúc người tình trở về, nghe thuật lại, cầm khối ấy lên xem, rồi khóc nức nở. Nước mắt chàng rơi lên khối tình, làm khối tình vỡ tan thành nước. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 741 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Tội nghiệp: Đáng thương hại vì gặp cảnh không may. Đậm hương: Ý nói sắc dục quá độ, chơi bời trác táng. Toại: Thỏa lòng. Hồng nhan: Má hồng, chỉ đàn bà con gái đẹp. Hồng là màu đỏ, nhan là vẻ mặt. Gẫm thân: Suy nghĩ kỹ về cái bản thân mình. Khốn nàn: Khốn đốn khổ sở đến mức thảm hại. -m o: Gầy yếu một cách thảm hại. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 745 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Con đò đưa khách: Ví thân phận của gái làng chơi, mỗi lần bán dâm, như con đò đưa khách lấy tiền, không có tình nghĩa chi hết. Nồng: Nồng nàn, tha thiết sâu đậm. Bán duyên: Người con gái đem bán cái duyên của mình, ý nói gái điếm, gái làng chơi. Hai câu 749-750: Thương mến làm chi những gái làng chơi! Có tình nghĩa nồng nàn gì những kẻ bán duyên! Hai câu 751-752: Còn thân thiết, còn thương mến khi người đàn ông còn quyền chức bạc tiền. Hết ưa hết chuộng khi hết quyền hết tiền, thì duyên kia cũng hết nồng nàn. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 749 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Bế bồng: Ẵm bồng con trẻ. Giao tình: Ân ái với nhau trong tình yêu vợ chồng. Thân mòn: Thân thể gầy mòn ốm yếu. Thất nghĩa: Mất đi cái tình nghĩa vợ chồng. Hầu hờn giảm thương: Để mà sự hờn giận làm giảm bớt tình thương yêu chồng. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 753 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Giải cấu: Giải là tình cờ, cấu là gặp gỡ. Giải cấu là tình cờ không hẹn mà gặp. Kinh Thi: Giải cấu tương ngộ, thích ngã nguyện hề. Nghĩa là: Tình cờ gặp nhau, thích nguyện ta vậy. Đào yêu: Chỉ con gái tới tuổi lấy chồng. (Xem Chú thích câu 602). Mở nụ đào yêu: Ý nói: Con gái mới vừa lớn lên tới tuổi lấy chồng. Trăm cay ngàn đắng: Ý nói chịu nhiều đau đớn khổ sở. Thân quân tử: Tấm thân của chồng. Câu 760: Vợ quí trọng chồng đến độ dám liều mình để cứu chồng. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 757 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Nhẹ thể: Xem nhẹ danh dự của mình. Thể là thể diện. Lụy mình: Tấm thân bị khốn đốn khổ sở vì dính dấp tới chuyện của người khác. Trượng phu: Tiếng vợ gọi chồng. Hai câu 761-762: Việc coi trọng hay xem khinh là do theo tình cảm thương ghét của mình. Dầu cho người ta coi là rẻ rúng, nhưng vì mình thương yêu nên mình quí trọng; còn người ta cho là quí giá bao nhiêu đi nữa mà mình hờ hững không yêu mến thì mình xem nó cũng tầm thường. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 761 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Âu yếm: Cử chỉ thương yêu trìu mến. Trăng hoa: Chỉ việc trai gái không đứng đắn hẹn hò nhau ngắm trăng xem hoa đặng đùa giỡn nhau. Hoa tường: Cái hoa bên tường, ai muốn rờ muốn hái cũng được, chỉ gái làng chơi. Hoa tường buôn ong: Gái làng chơi bán thân cho khách. Ong và bướm là chỉ những chàng trai không đứng đắn, thấy con gái thì đến chọc ghẹo. Câu 765: Tấm lòng yêu mến nhau chân thành, chàng đâu rõ cái giá trị của nó. Câu 766: Trong xóm làng chơi, sự âu yếm lã lơi, vui đùa nhau thường là dối trá, đâu có lạ gì! Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 765 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Tin nhạn: Tin tức do con chim nhạn mang thơ đưa lại. Thả lá hồng: Viết thơ lên chiếc lá đỏ, thả trôi theo dòng nước, hay thả cho bay theo gió để tìm dịp may hỏi thăm tin tức của chồng. Năm lụn: Năm tàn. Lụn là tàn dần. Câu 769: Nói theo Điển tích Tô Võ chăn dê: Tô Võ: Tự là Tử Khanh, làm quan Trung Lang Tướng, đời vua Hán Võ Đế, được cử đi sứ sang Hung Nô. Chúa Hung Nô là Thuyền Vu biểu Lý Lăng và Vệ Luật, tôi nhà Hán đã đầu Hung Nô, dụ Tô Võ đầu Hung Nô luôn. Tô Võ nhứt định không chịu. Thuyền Vu giận, nhốt Tô Võ vào hang đá và bỏ đói 3 ngày cho chết. Tô Võ nhờ vuốt hột sương trên ngù cờ thấm giọng trong 3 ngày nên không chết. Thuyền Vu cho Tô Võ là Thần nên không dám giết, chỉ đày lên Bắc Hải chăn dê, giao hẹn chừng nào dê đực đẻ con thì mới tha về nước. Tô Võ sống 19 năm nơi Bắc Hải, tuy cực nhọc đói lạnh nhưng tinh thần bất khuất, một lòng vì vua vì nước. Mỗi lần chim nhạn lánh tuyết lạnh, bay về hướng Đông Nam thì Tô Võ viết thơ buộc vào chân nhạn, để nó đem về Trung nguyên báo tin cho vua biết, ông hiện còn sống ở Bắc Hải. Về sau, Thuyền Vu giải hòa với Hán, Tô Võ mới được tha về. Vua Hán phong thưởng Tô Võ và cho vẽ hình ông nơi gác Lân để ghi công. Câu 769: Người vợ mòn mỏi trông ngóng tin tức của chồng. Câu 772: Sự lập lại các từ ngữ: năm và ngày, làm cho thời gian như kéo dài ra theo sự đợi chờ của người vợ. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 769 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Soi kính cũ: Lấy cái tấm gương cũ ra soi mặt. Lâu ngày không soi mặt trang điểm nên cái gương đóng bụi cũ kỹ. Mặt hoa đã nhíu: Gương mặt đẹp của người vợ bây giờ đã nhăn nheo, ý nói đã bắt đầu già rồi. Tóc hoa râm: Có những điểm trắng lốm đốm trên tóc. Mày liễu ướm sương: Đôi lông mày như lá liễu có một vài sợi bạc như có điểm sương trắng. Ướm là mới bắt đầu. Mùi: Màu (từ ngữ xưa). Mùi chê: Màu bị chê, màu xấu. Mái tóc và đôi lông mày liễu chuyển sang màu hoa râm, là màu bị đàn ông chê vì nó báo hiệu tuổi già. Chán chường: Chán lắm, không còn thích thú nữa. Mộng: Mơ tưởng. Tái hôn: Lấy chồng một lần nữa. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 773 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Tâm hồn gió tuyết: Lòng lạnh lẽo băng giá, không còn sôi nổi trong tình yêu. Tam Tùng: Ba điều phải theo của người phụ nữ theo luân lý của Nho giáo: Tại gia tùng phụ, Xuất giá tùng phu, Phu tử tòng tử. Nghĩa thủy chung: Cách đối xử trước sau như một, không có gì thay đổi. Thủy là lúc đầu, Chung là lúc cuối. Chia dạ: San sẻ nỗi lòng. Não nùng: Buồn rầu sâu đậm. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 777 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Đường thế: Con đường đời. Đã mòn vinh nhục: Đã từng đi qua nhiều lần vinh và nhục. Đổi thay duyên: Đổi duyên cũ thay duyên mới, ý nói: Bỏ chồng cũ lấy chồng mới. Rẻ duyên kim cải: Coi rẻ cái tình nghĩa vợ chồng. Phấn hương: Ý nói buôn phấn bán hương: gái làng chơi. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 781 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Trường phong nguyệt: Xóm làng chơi. Phấn lợt hương tàn: Nhan sắc tàn phai. Câu 786: Theo thành ngữ: Nhứt tiếu thiên kim. Một tiếng cười giá đáng ngàn vàng. Đó là tiếng cười của nàng Bao Tự làm cho Vua U Vương nhà Châu mất ngôi mất nước. Điển tích: Bao Tự là vợ yêu của U Vương, nàng rất đẹp nhưng luôn luôn ủ đột, không cười. Nàng chỉ ưa nghe tiếng lụa xé. U Vương muốn cho Chánh Hậu vui, mỗi lần xuất kho ra hằng trăm cây lụa, bảo cung nữ xé ra cho Bao Tự nghe, mặt nàng hơi tươi một chút chớ không cười. U Vương nghe theo lời Quách Thạch Phủ, sai đốt lửa Phong Hỏa Đài, các chư hầu thấy hiệu lửa tưởng là có giặc đánh vào kinh đô, liền kéo quân tới cứu, đến nơi mới biết mắc lừa. Bao Tự thấy vậy cả cười. Về sau, lúc có giặc đến thật, U Vương sai đốt lửa báo hiệu, các chư hầu không ai đem quân đến cứu. U Vương bị giặc bắt giết ở Ly Sơn. Hai câu 787-788: Nấm mồ của kẻ hồng nhan bạc mệnh chôn dựa bên đàng, cỏ mọc dây leo, như nấm mồ hoang. Tả nấm mồ của nàng kỹ nữ Đạm Tiên:
Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 785 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Khách đoạn trường: Người phụ nữ có tên trong sổ đoạn trường, tức là người phụ nữ phải chịu cảnh éo le ngang trái trong tình trường, khiến phải chịu nhiều nỗi gian truân. Trái duyên: Tình duyên ngang trái. Lỡ gót trần: Lỡ đi vào nơi cát bụi làm hoen ố tấm thân. Xuân: Mùa xuân, chỉ thời con gái còn son trẻ. Thu: Mùa thu, chỉ người con gái đã luống tuổi. Bán xuân: Bán cái nhan sắc lúc tươi trẻ. Khi đắt giá xuân: Khi tuổi xuân có giá trị cao (đắt giá). Thu qua: Ý nói người con gái lúc trở về già. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 789 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Khách sớm đào tối mận: Chỉ người đàn ông không đứng đắn, sớm cặp cô nầy, tối ôm cô khác. Đon: Thăm chừng (từ ngữ xưa). Ngọc cận hương thân: Kế bên người ngọc, thân thiết mùi thơm. Ý nói người thường chung đụng gần gũi với đàn bà con gái, tức là người đam mê sắc dục. Giá tuyết trong ngần: Chỉ sự trong sạch không nhơ bợn. Phong trần: Ở đây có nghĩa đặc biệt là nhà chứa gái điếm. Điển tích: Theo Hậu Thôn Thi Thoại, Phan tử Tiên đời Đường đề vào bức ảnh của một kỹ nữ: "Gia hựu phong trần trung nhân diệc như thử, thịnh tai!" Nghĩa là: Trong đám nhà chứa cũng có người như thế nầy, thịnh vậy thay! Trong Truyện Kiều có 2 câu tương tợ:
Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 793 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Thuyền bá: Thuyền làm bằng cây bá (cũng gọi là cây bách). Chữ Hán gọi là Bá châu (Bá chu) hay Bách châu (Bách chu). Điển tích: Nàng Cọng Khương, vợ của Vệ Thái Tử, sau khi chồng chết, nàng không chịu tái giá. Cha mẹ cố ép nhưng nàng kiên quyết không chịu và làm bài thơ "Bách chu" để tự khuyên mình. Do đó, Thuyền bá là chỉ người góa phụ tiết liệt. Biển ái: Biển tình ái, đó cũng là biển khổ. Câu 797: Người vợ bị chồng phụ bạc giống như một góa phụ đứng trước những làn sóng dợn của biển tình. (Coi chừng bị nó cuốn trôi!). Câu 798: Bởi vì sương mù trải ra bao phủ non thề, chàng không thấy nó nữa, nên chàng không nhớ đến lời thề. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 797 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Hơi đồng: Chỉ tiếng đàn. Đồng là dây bằng đồng dùng làm dây đàn. Không thẳng không kêu: Dây đàn lên không thẳng thì không phát ra tiếng đàn. Phòng tiêu: Phòng của vợ chánh, cũng chỉ người vợ chánh. Theo Hậu Hán Thư, các Hoàng Hậu đều ở trong tiêu phòng thuộc Cung Vị Ương. Gọi là Tiêu phòng vì vách phòng được trét bằng tiêu tán nhuyễn cho thơm và ấm. Vườn điều: Vườn đào, chỉ nơi ở của đàn bà con gái. Đào là chỉ con gái. Đổi hương: Chán mùi hương cũ, đổi mùi hương mới. Hai câu 803-804: Bởi quen mùi vị của vợ chánh nên nhàm chán, học đòi theo đám bướm ong, đi tìm nơi có nhiều gái đẹp đặng thay đổi mùi vị. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 801 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Hoa chạ bên đường: Bông hoa của cây cỏ mọc hoang bên đường, không sắc không hương, chỉ gái làng chơi. Buôn hương: Chỉ gái làng chơi. Nặng ngãi nhiều nhơn: Nặng nhiều nhơn nghĩa. Đổi hơi cầm sắt: Thay đổi tiếng đàn cầm đàn sắt, ý nói thay đổi cuộc vợ chồng hòa hợp. Ca xang: Múa hát. Hai câu 805-806: Bởi hay gần gũi với gái làng chơi, bởi nghe bọn chúng nói những lời đường mật nhân nghĩa. Câu 807: Ngón đàn dù có hay chăng nữa mà cứ lên dây vặn trục hoài thì trục đàn mau lờn, cây đàn hư hỏng. Ý so sánh việc làm của người kỹ nữ, họ sẽ sớm bị bịnh mà chết. Câu 808: Thay đổi cảnh vợ chồng hòa hợp, đi tìm nơi múa hát vui chơi. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 805 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Hết vị: Hết mùi vị, ý nói chán rồi. Ngồi lơn lên kỷ: Ngồi hoài trên cái ghế trường kỷ. Hết nồng: Hết cảm thấy nồng nàn. Mèo mả gà đồng: Con mèo hoang ngoài mả, con gà hoang ngoài đồng. Ý nói người vô gia cư, đi hoang. Bỏ hình loan phụng: Bỏ cảnh vợ chồng tốt đẹp. Loan phụng là loại chim cao quí, đối lại, chim xanh là loại chim thường. Ở đây, chim xanh không có nghĩa là kẻ đưa tin tức. Dựa lồng chim xanh: Ý nói đi chơi với những kẻ tầm thường không ra gì. Hai câu 809-810: Nhàm chán cảnh sống giàu có êm đềm. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 809 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Đôi cành đài liễu: Vài nhánh liễu ở xóm Chương đài. Xóm Chương Đài ở Trường An là xóm yên hoa, tập trung nhiều kỹ nữ. Liễu Chương đài là chỉ các nàng kỹ nữ. Ưa hoa: Ý nói mê gái. Hoa hay Đài hoa là chỉ đàn bà con gái. Nguyệt rạng: Trăng sáng, chỉ người con gái đẹp, bởi vì trên cung nguyệt có nàng Hằng Nga. Lánh nhà: Đi khỏi nhà. Rèm thu: Rèm là tấm đan bằng tre treo trước cửa. Rèm thu có nghĩa như Phòng thu, chỉ người phụ nữ luống tuổi. Câu 816: Cảnh người vợ đã luống tuổi thức khuya chong đèn chờ chồng trở về. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 813 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Đào châu: Hoa đào và hạt châu là 2 thứ đẹp, chỉ người con gái đẹp. Hoa ép liễu nài: Ý nói các cô kỹ nữ kéo níu mời mọc nài ép đi với cô ta. Vành xuân: Vành trăng xuân. Bao mươi: Mấy mươi tuổi vậy? Hai câu 817-818: Bởi thấy người vợ hoài, nên dù vợ có đẹp cũng cảm thấy bớt đẹp. Bởi thường thấy cảnh các cô kỹ nữ nài ép các chàng. Câu 819: Chê vành trăng xuân hết ghẹo chọc hoa mai, mùa xuân đã qua, ý nói chê người vợ trở về già. Câu 820: Kiếm đường đi đến tìm các cô kỹ nữ trẻ đẹp. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 817 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Cửa tía: Cửa màu đỏ, chỉ nhà giàu sang quyền quí. Bóng trời nồng nực: Ánh sáng mặt trời nóng nực. Hiên thu: Hiên là cái mái hiên trước nhà. Thu là tiếng dùng cho đẹp lời và gợi ý buồn. Gió chật đường ong: Ý nói đám thanh niên như ong bướm đi chật ngoài đường. Cánh hồng: Cánh của chim hồng. Cuồng phong: Gió mạnh có sức cuốn xoáy dữ dội. Vẫy vùng: Hoạt động tự do ngang dọc. Tinh trăng: Tinh tú và mặt trăng, chỉ bầu trời. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 821 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Bóng sắc: Sắc đẹp của đàn bà con gái. Chì: Kim loại nặng, chỉ tình nghĩa vợ chồng nặng như chì, do câu 137: Nhẹ là bức, nặng chì tình nghĩa. Mỹ nhân: Người đẹp. Hai câu 825-826: Bởi nơi cung Quảng Hàn ở trên mặt trăng có thấp thoáng bóng nàng Hằng Nga. Bởi nơi đền vua nước Ngô có nàng Tây Thi đang mê hoặc vua Ngô Phù Sai. Hai câu nầy chỉ những người con gái đẹp. Hai câu 827-828: Bởi ham sắc đẹp hơn là tình nghĩa vợ chồng, nên khi thấy người đẹp thì chạy theo, đâu kể gì đến duyên vợ chồng. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 825 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Xa mã: Xe ngựa. Mùi: Màu (từ ngữ xưa). Mùi chàm: Màu chàm, màu xanh sẫm. Đã mùi chàm: Đã dính màu chàm, theo thành ngữ: Tay đã nhúng chàm, ý nói đã phạm vào tội lỗi. Thắm: Màu đậm, sẫm. Túy mộng: Túy là uống rượu say. Mộng là chiêm bao. Túy mộng là uống rượu say nằm chiêm bao: giấc mộng say. Câu 830: Đã nhuộm màu chàm rồi lại làm cho màu đậm thêm. Ý nói: Đã phạm vào việc xấu xa rồi lại phạm sâu thêm nữa. Câu 831: Mới tập ca thì nương theo giọng đờn mà ca, đến chừng ca hay rồi thì không cần giọng đờn nữa. Ý nói: ˆn cháo đá bát, qua sông nhận thuyền, chỉ kẻ bội ơn. Câu 832: Người thích uống rượu, mê rượu hơn mê vàng. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 829 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Tửu điếm: Quán rượu. Nhà lang: Nhà của chồng. Bao Tỷ: tức là Bao Tự, vợ của U Vương. (Xem Điển tích nơi Chú thích câu 786). Phan Vương: Vua chư hầu, làm rào dậu cho Thiên Tử ở trung ương. Phan hay Phiên là hàng rào, tấm chắn. Trà mi: Một loại hoa đẹp. Hường: Hoa hồng. Hai câu 833-834: Ở nhà, vợ ít chiều chuộng chồng hơn là ở nơi tửu quán, các cô thường hay chiều khách. Câu 835: Ý nói, vợ không đẹp bằng các cô nơi tửu điếm. Câu 836: Xem tiếng cười của nàng Bao Tự hơn là sự hờn giận của các vua chư hầu. Ý nói: Chết vì sắc đẹp của đàn bà. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 833 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Thuyền nan: Thuyền nhỏ mỏng manh, làm bằng nan tre, chỉ dùng đi gần bờ. Dòng khơi: Dòng nước ngoài khơi. Câu 837: Thiếp biết số phận của mình phải tùy thuộc vào chồng như cánh buồm tùy theo gió. Hai câu 839-840: Thân phận người vợ như chiếc thuyền nan, sợ sóng ngoài khơi đánh chìm, chớ đi vào khúc quanh dầu eo hẹp khó khăn cũng chiều theo dễ dàng. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 837 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Nghi dung: Vẻ mặt và hình dáng bề ngoài. Hết mặn: Không còn mặn mà, hết đẹp. Nét ngài: Đôi chân mày nhỏ và cong như râu con bướm tằm. Ngài là con bướm tằm. Yểu điệu: Có dáng người mềm mại thướt tha. Hình mai: Hình dáng mảnh khảnh như cành mai. Da mồi: Da trổ đồi mồi, tức là trên da mặt hay da tay nổi những nốt nhỏ màu nâu nhạt như màu con đồi mồi. Da trổ đồi mồi là báo hiệu tuổi già. Tóc đã ướm thay nửa vàng: Phân nửa mái tóc đã bắt đầu chuyển sang màu vàng, trước khi trở thành tóc bạc. Câu 841: Nhìn xuống mặt nước phẳng lặng thì thấy hình ảnh của mình nơi đáy nước. Mặt nước như tấm gương soi. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 841 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Mảng: Mải miết. Tóc xanh: Chỉ đám con cháu trẻ tuổi. Mày nhăn: Chỉ người lớn tuổi, mặt mày bắt đầu nhăn. Câu 848: Người vợ bây giờ đã 50 tuổi, có cháu mới lên 3 tuổi. Bà dạy cháu biết những điều mà tuổi 50 mới biết. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 845 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Tơ: Là non trẻ. Cái nhỏ: Đám con nít. Cái lớn: Người già. Câu 850: Già thì chậm chạp, trẻ thì lanh lẹ. Câu 852: Người già nhớ lại cuộc đời đã qua của mình thấy mịt mờ như một giấc chiêm bao. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 849 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Con gậy: Cây gậy của người già dùng để chống đi, gần gũi thân thiết như đứa con. Co tay đếm tuổi: Co lại ngón tay cái của bàn tay trái để đếm tuổi trên các lóng tay: Tý, Sửu, Dần,... Tri Thiên: Do câu nói của Đức Khổng Tử chép trong Luận Ngữ: Ngũ thập nhi tri Thiên mệnh. (50 tuổi mới biết được mệnh Trời), nên dùng chữ "tri Thiên" để chỉ 50 tuổi. Quá kỳ tri Thiên: Quá 50 tuổi. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 853 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Sấm gần bên tai nổ: Tiếng sấm nổ bên tai, ý nói một tin khủng khiếp xảy đến bất ngờ. Mệnh số: Số mệnh. Du Tiên: Đi chơi nơi cõi Tiên, ý nói chết, linh hồn rời khỏi thể xác đi lên cảnh Tiên. Âm cung: Cung điện nơi cõi Âm phủ. Chơi miền Âm cung: Đi chơi xuống cõi Âm phủ, ý nói chết, linh hồn đi xuống cõi Âm phủ. Ba câu 857-858-859: Nghe tin chồng chết như sấm nổ bên tai, cảm thấy như Trời Đất nghiêng ngửa quay cuồng. Câu 860: Nghe tin chồng chết, người vợ ngã xuống bất tỉnh như muốn chết theo. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 857 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Tỉnh giấc: Tỉnh lại sau một hồi chết giấc vì nghe tin chồng mới chết. Vòng tục: Trong vòng cõi trần. Giá chi: Có giá trị gì. Một mảnh xương tàn: Chỉ tấm thân của người vợ đã già rồi, cũng sắp tàn. Đoạn tràng: Đoạn trường, chỉ nỗi đau đớn dữ dội như bị cắt ruột thành nhiều đoạn. Tử ly: Chết thì biệt ly. Tử là chết, ly là xa cách. Thường nói: Tử biệt sanh ly. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 861 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Thân góa: Tấm thân góa bụa vì chồng mới chết. Tang y: Áo tang, áo mặc vào khi làm lễ tang. Chống gậy lê: Chống cây gậy lê đi từng bước. Nhúc nhắc: Lúc lắc, đi từng bước chậm chạp lắc lư đầy vẻ khó khăn. Đưa linh: Đưa linh cữu ra nghĩa trang. Đầu sương: Trên đầu mái tóc đã bạc như sương. Chất trắng khối tình: Đội lên đầu chiếc khăn tang trắng giống như chất lên đầu cả khối tình thương yêu chồng. Tử thi: Xác chết. Tử là chết, thi là thi hài thể xác. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 865 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Cũng kỳ lẽ chết: Cũng đều có kỳ hạn phải chết. Khí sinh: Sức sống. Sống thật tình: Sống thật không phải chiêm bao. Diêm đình: Triều đình của Diêm Vương. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 869 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Thảm đạm: Buồn thảm lạnh lẽo. Thú cầm: Thú chạy chim bay. Như gắn: Như gắn dính chặt vào. Câu 876: Trên các nẻo đường vô ra, đâu đâu dường như đều có phảng phất hình ảnh của chàng. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 873 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Bắt đầu từ câu 877 đến câu 920, gồm 44 câu: Nhắc lại những kỷ niệm hồi 2 người mới quen biết, rồi yêu nhau và trở thành vợ chồng. Cỗi: Là già. Trời lặn bóng tà: Mặt trời lặn, ánh sáng chếch xuống. Chờ lụn canh gà: Chờ cho đêm tàn đến canh năm gà gáy, tức là chờ đến gần sáng. Lụn là tàn dần. Câu 877: Kìa là 2 cây: Cây đào và cây lý, tàn cây đã già cỗi rồi, không còn sức phát triển. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 877 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Xao xác: Tiếng lá cây va chạm vào nhau khi có gió. Trăm năm khi hứa: Khi hứa hẹn việc trăm năm, ý nói hứa hẹn kết thành chồng vợ suốt đời. Nửa đời buổi nay: Tới ngày nay là nửa đời người rồi, tức là được 50 tuổi. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 881 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Như ủ như vày: Như ủ rủ, như bị vày vò héo hắt. Trao tơ: Trao cho chàng sợi tơ hồng để kết thành vợ chồng. Nguyệt Lão dùng sợi tơ hồng (xích thằng) để cột chặt đôi nam nữ thành vợ chồng. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 885 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Dật dờ: Bay lơ lửng theo chiều gió. Dựa chơn mây: Ở gần cuối đám mây. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 889 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Vịnh liễu: Cái vịnh mà trên bờ có trồng nhiều cây liễu. Vịnh liễu để đối với Gành khơi. Gành khơi: Gành tức là ghềnh, chỗ có đá nổi ở giữa dòng nước khiến nước chảy xiết; khơi là ở ngoài xa. Cò ngà: Con cò có màu lông trắng như ngà. Bận bịu: Vương vấn không muốn rời. Hẹn biển thề non: Do thành ngữ chữ Hán: Thệ hải minh sơn, nghĩa là chỉ biển mà thề, chỉ núi mà nguyền. Ý nói dầu cho biển cạn non mòn, tình yêu của đôi ta không thay đổi. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 893 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Lãng tử: Người sống tự do, đi chơi đây đó không bị ràng buộc. Đám thú nhà: Đám gia súc như trâu, bò,... Dụ dự bước chiều: Bước đi ngập ngừng như chưa muốn trở về nhà vào buổi chiều. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 897 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Dập dồn sóng dợn: Sóng nước liên tục dồn vào bờ. Hai câu 903-904: Cảnh vật không đổi thay nhưng tâm tình người thay đổi, nên có cảm tưởng như cảnh vật cũng thay đổi theo. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 901 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Triền bưng: Triền là bờ dốc thoai thoải xuống, bưng là vùng đồng lầy ngập nước có nhiều cỏ lác. Mấy từng tương tư: Ý nói người vợ thương nhớ chồng nhiều lắm, nhìn thấy có bao nhiêu nhịp cầu, có bao nhiêu chòm cây thì lòng tương tư cũng nhiều như thế. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 905 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Cảnh tịnh: Chỉ cảnh chùa. Tịnh là trong sạch, vì nơi tu hành thì phải thanh tịnh, tức là trong sạch. Úa xào: Héo úa như mất hết sự sống. Sầu lẻ loi: Buồn rầu vì chồng chết phải chịu cảnh lẻ loi trơ trọi một mình. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 909 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Bóng hải đường: Bóng mát của cây hải đường. Hải đường là loại cây có hoa màu đỏ tươi rất đẹp. Am tự: Am là cái chùa nhỏ, tự là cái chùa lớn. Am tự là chỉ chung các chùa thờ Phật. Chùa mây: Cái chùa cất trên sườn núi cao, nhìn lên thấy có mây bám trên nóc chùa. Lặng trang: Yên lặng hoàn toàn. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 913 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Trước tử: Cây trúc màu đỏ tía. Chày lữ: Phường chài, xóm nhà làm nghề chài lưới. Chày lữ phơi sương: Người ở xóm chài đem lưới đánh cá ra phơi sương. Lữ là bạn cùng đi cùng ở với mình. Sân ngô: Cái sân có trồng cây ngô đồng. Trường sân ngô: Ngôi trường học mà sân trường có trồng nhiều cây ngô đồng, để tượng trưng rằng, trường nầy đào tạo ra nhiều người tài giỏi hiển đạt. Điển tích: Nhà họ Hàn có 8 anh em trai, đều học hành rất giỏi và thi đậu làm quan. Người đời có lời truyền tụng rằng "Hàn thị Bát đồng", nghĩa là: Nhà họ Hàn có 8 cây ngô đồng. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 917 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Xóm rẫy: Xóm làm rẫy, trồng các loại hoa màu. Nấm mồ lố xố: Nhiều nấm mồ nhỏ lớn cao thấp không đều. Đây là nghĩa trang trong làng. Tảo mộ: Quét dọn mồ mả cho sạch sẽ, hoặc sửa sang sơn phết cho mới, cho đẹp. Đạp thanh: Nghĩa đen là Đạp lên cỏ xanh. Theo tục lệ thời xưa của Tàu, đến ngày lễ Thanh minh, khoảng giữa tháng 3 âm lịch, nơi các bãi cỏ xanh, người ta tổ chức các hội chợ đông vui. Các nam nữ thanh niên thường đến đó vui chơi. Câu 923: Một cái gò đất mới phút chốc nổi lên thình lình, dè đâu đó là nấm mộ của chàng, chàng cũng đến giành ở đây một chỗ. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 921 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Tuyết lạnh nắng nồng: Tuyết làm cho lạnh lẽo, nắng làm cho nóng bức. Bẻ gãy chữ đồng: Đồng là cùng chung. Hễ là vợ chồng sống với nhau thì cái gì cũng đồng hết. Bẻ gãy chữ đồng là tình vợ chồng bị bẻ gãy, nghĩa là có một người chết. Thành ngữ nầy đồng nghĩa thành ngữ: Gãy gánh giữa đường. Câu 928: Vợ chồng bị chia đôi, vợ ở trong xóm, còn chồng ở ngoài đồng, vì mộ của chàng ở ngoài đồng. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 925 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Oan ương: Còn gọi là uyên ương, con trống là uyên, con mái là ương, là một loài chim nhỏ, luôn luôn sống từng cặp, không bao giờ rời nhau. Tương truyền, khi một con chết thì con kia nhịn đói chết theo. Uyên ương chỉ đôi vợ chồng thương yêu gắn bó không rời nhau. Dan díu: Tiếng chim nhỏ kêu ríu rít. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 929 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Nhành dâu khuất: Mặt trời đã khuất khỏi nhánh cây dâu, ý nói mặt trời chiều sắp lặn. Mờ mệch: Mờ mịt. Cội tà dương: Cội cây vào lúc mặt trời chiều. Cội là gốc cây, tà là xế chiều, dương là mặt trời. Hết reo chiều: Buổi chiều gió thổi làm lá cây chạm vào nhau phát ra tiếng vi vu hay xào xạc, giống như lá reo. Hết reo tức là không có gió thổi, trời lặng gió. Hương tàn: Buổi sáng thì hoa nở tỏa hương thơm, buổi chiều tối thì hoa tàn hết thơm. Hiu hiu: Gió nhẹ. Dở chơn: Bước chơn dang dở, tức là đi được nửa chừng hay được nửa đường. Hỏi nợ: Ý nói hỏi người duyên nợ của mình, tức là hỏi người chồng. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 933 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Ai sau gót: Ai đứng ở sau lưng. Giây lâu: Một hồi lâu. Người thương: Người yêu, ở đây chỉ người vợ. Đổ thừa: Đổ lỗi cho người khác để trốn trách nhiệm. Phụ duyên: Phụ bạc duyên vợ chồng. Câu 939: Lấy sự giận hờn đổi thành sự nhớ thương thì cũng vừa lúc vì người chồng mới chết. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 937 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Rẽ: Chia rẽ. Nợ ba sinh: Duyên nợ tiền định, thề nguyền trong 3 kiếp sống phải gặp gỡ nhau. Câu 942: Giữ nguyên vẹn tình thương yêu để hưởng trọn tình thương yêu của nhau như thuở đầu tiên mới cưới nhau, uống cạn chén rượu giao bôi hợp cẩn. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 941 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Tiêu dường tuyết giá: Tiêu tan hết như tuyết và nước đá khi gặp nóng. Giá là nước đá. Lời phiền: Lời nói giận hờn trách móc. Bao nả: Có bao nhiêu. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 945 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Đời vắn ngủn: Một đời người ngắn lắm. Huỳnh lương in giấc: Giống in như một giấc mộng huỳnh lương. Điển tích: Hớn Chung Ly muốn độ Lữ Đồng Tân đi tu, nên đến huyện Hàn Đang gặp họ Lữ, nói rằng: Ta là Chung Ly Vân Phòng, tu ở núi Triều Hạc, ông có muốn đi chơi với ta không? Lữ Đồng Tân có vẻ lưỡng lự vì còn muốn đi thi đậu Tiến Sĩ trổ danh với đời. Chung Ly biết vậy, liền mời họ Lữ đến bên nồi bắp vàng (huỳnh lương) mà ông đang nấu, ngồi chơi, rồi đưa cho một cái gối bảo nằm nghỉ, còn mình vẫn tiếp tục đun nồi bắp vàng. Lữ Đồng Tân kê đầu vào gối giây lát thì chiêm bao, thấy mình đi thi, ngang qua nhà nọ, gặp người con gái tuyệt đẹp thì ướm lời. Nàng nọ nói rằng: Nếu chàng thi đậu Trạng Nguyên thì thiếp nguyện nâng khăn sửa trấp. Đồng Tân vào khoa, thi đậu Trạng, về cưới nàng ấy, được vua bổ làm quan Gián Nghị. Đồng Tân lần lần được thăng quan tiến chức, sau 40 năm lên đến chức Tể Tướng, giàu sang tột bực, con cháu đầy đàn, sau đó chẳng may bị gian thần hãm hại, vu oan giá họa. Vua truyền bắt tội, thâu hết quyền chức, tịch thâu gia sản đày ra núi Lãng Biển, cực khổ vô cùng. Kế giựt mình thức dậy, ngơ ngẩn tâm thần. Chung Ly cười lớn ngâm 2 câu thơ:
Lữ đồng Tân lấy làm lạ hỏi rằng: Thầy biết sự chiêm bao của tôi sao? Chiêm bao 50 năm, công việc cả muôn, thiệt không đầy một lát, đặng chẳng khá mừng, mất không nên thảm, hết vinh tới nhục là lẽ thường. Lữ Đồng Tân nghe Hớn Chung Ly nói thế thì tỉnh ngộ, ngẫm nghĩ mà chán ngán cuộc đời, liền từ bỏ mộng công danh, cầu Hớn Chung Ly truyền đạo. Do điển tích nầy, trong văn chương, người ta thường dùng các từ ngữ: Giấc huỳnh lương, Giấc kê vàng, Giấc Hàn Đang, để chỉ giấc mộng của Lữ Đồng Tân, coi công danh phú quí của cuộc đời như là phù du mộng ảo. Kiếp phù sinh: Kiếp sống của con người như cái bọt nổi trên mặt nước, rất mau tan vỡ và không có gì nhất định. Kiếp là một đời sống, phù là nổi, sinh là sống. Sách xưa có câu: "Kỳ sinh nhược phù hề, tử nhược hưu", nghĩa là: Sống như là trôi nổi, chết như được nghỉ ngơi. Đặng thất: Được mất, hơn thua. Phong trần: Gió bụi, chỉ cảnh gian nan vất vả ở đời. Dứt hơi: Hết thở, chết. Cũng xa: Cũng phải xa cách nhau, vì người chết về Âm cảnh, kẻ sống ở lại cõi dương gian. Câu 949: Cuộc đời của con người ngắn lắn, công danh phú quí giống in như một giấc chiêm bao. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 949 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Nhẫn: Nhường nhịn. Nhịn lẫn ân tình: Nhường nhịn cả đến việc yêu đương ân ái với chồng. Thứ thê chánh thiếp: Vợ lớn vợ nhỏ, vợ chánh vợ thứ. Câu 956: Vợ chánh, vợ thứ giành giựt nhau chi cái tình thương yêu của chồng. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 953 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Dải đồng tâm: Chỉ sự thương yêu gắn bó giữa vợ chồng. (Xem Chú thích câu 194). Người chia dải đồng tâm: Chỉ người vợ nhỏ của chồng, vì người nầy chia cái dải đồng tâm của người vợ chánh. Lỗi bậc cung cầm: Cung đàn lỗi nhịp, chỉ sự không hòa hợp giữa vợ chồng. Nhạn lạc: Con chim nhạn lạc đàn, cô độc, lẻ loi. Ngư trầm: Con cá chìm xuống nước. Biển mê: Chỉ cõi trần, vì chúng sanh trong cõi trần đều mê muội, nên chịu nhiều phiền não, khổ đau. Câu 960: Người vợ nhỏ thì buồn rầu vì thân nàng bây giờ như con nhạn lạc đàn, như con cá chìm vào biển mê, biết bao giờ mới thoát khỏi biển mê cho hết đau khổ. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 957 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Bố kinh: Chỉ người vợ hiền cần kiệm. Kết bố kinh: Kết tình thương yêu với vợ nhỏ như tình chồng vợ. Hải thệ sơn minh: Thề non hẹn biển, chỉ núi mà thề, chỉ biển mà nguyền. Hai câu 961-962: Chàng chết rồi, thiếp (vợ chánh) sẽ về kiếm người vợ nhỏ của chàng để chia sớt nỗi tương tư với nàng, đặng tạo nên tình thương yêu tốt đẹp về sau. Hai câu 963-964: Thiếp sẽ vì chàng mà chăm sóc nàng như chồng chăm sóc vợ, và giữ lời thề hẹn với nàng. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 961 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Mảng: Mải miết. Sầu muộn: Buồn rầu. Ngổn ngang trăm mối: Ý nói lòng bối rối lo âu chưa biết cách xử trí. Thu không: Thu là bắt lấy, không là không có gì. Ngày xưa dân chúng sống trong thành, mỗi khi trời sắp tối, quân lính đi tuần tra xem xét coi có kẻ gian vào thành ẩn núp không. Nếu không có thì đánh chiêng hay đánh trống làm hiệu. Đó là tiếng chiên hay tiếng trống thu không. Thu không là chỉ trời sắp tối. Chùa thu không: Cảnh chùa lúc chiều tối. Dế reo tơ: Hai cánh dế chạm vào nhau rung lên phát ra tiếng kêu như tiếng nhạc phát ra từ dây đàn. Tơ là dây đàn. Vắng như tờ: Hoàn toàn vắng vẻ yên lặng. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 965 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Tiếng U Minh: Tiếng chuông U Minh phát ra từ gác chuông chùa. Tiếng chuông U Minh có hiệu lực truyền xuống cõi U Minh, cõi của người chết, để làm thức tỉnh các tội hồn, sớm giác ngộ, nhận thức thiện ác, chánh tà, mà ăn năn sám hối tội tình, cầu nguyện Đức Chí Tôn tha thứ và cứu rỗi. Tía lia: Lia lịa liên tiếp không dứt. Gợi thảm: Khêu gợi sự sầu thảm. Giọng kình khua: Tiếng chuông vang lên. Trong sách Hậu Hán thư, lời chú trong bài ký của Ban Cố có chép: Kình là loại cá kình rất lớn ở ngoài biển, và ở gần bờ biển có con thú gọi là Bồ lao. Con Bồ lao rất sợ cá kình. Mỗi lần cá kình lội vào bờ để đánh Bồ lao thì Bồ lao kêu vang lên. Người xưa muốn cho chuông kêu to, thì khắc hình con cá kình lên cái chày dọng chuông, và đúc hình con Bồ lao trên chóp chuông. Khi chày kình dọng vào chuông Bồ lao thì chuông kêu to lên. Đó là cách trang trí chuông và chày dọng chuông mà có sự tích hay.
Cửa Phạm: Do chữ Phạm môn, Phạm là Phật, môn là cửa, Phạm môn là cửa Phật, ý nói cửa chùa. Kinh kệ: Các bài kinh và các bài kệ dùng để tụng đọc trong tôn giáo. Bài văn dài để tụng gọi là Kinh, bài thơ ngắn để ngâm gọi là Kệ. Câu kinh tiếng kệ: Tiếng tụng kinh trong giờ công phu và tiếng kệ chuông lúc khởi đầu hay chấm dứt một thời công phu. Gọi hồn: Kêu gọi các chơn hồn mau thức tỉnh. Kêu thương: Kêu gọi thương yêu nhau. Khách tục: Khách trần. Tục là tầm thường thấp kém, chỉ cõi trần. Khách tục là chỉ nhơn loại sống nơi cõi trần. Gọi là khách bởi vì cõi trần là cõi tạm, cõi chơn thật của con người là cõi Thiêng liêng Hằng sống. Con người đến cõi trần sống tạm một thời gian nhiều lắm là trăm năm để học hỏi và tiến hóa, xong rồi thì bỏ xác phàm, linh hồn trở về cõi thiêng liêng. Kêu thương khách tục: Kêu gọi con người nơi cõi trần hãy thương yêu nhau. Giải lòng: Cởi bỏ lòng trần, tức là cởi bỏ lòng mê luyến cõi trần, lo việc tu hành để trở về cõi thiêng liêng. Người nhân: Người có lòng nhân đức thương người. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 969 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Rốn: Rán kéo dài thêm. Điện Thánh: Chánh Điện thờ Phật. Ngảnh: Nhìn trở lại. Hiển linh: Thiêng liêng huyền diệu, có thể hiện ra thấy được. Lụy tình: Bị đau khổ vì tình yêu. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 973 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Nắn ra tượng Phật: Dùng hỗn hợp mềm và nhão như thạch cao hay xi măng để nắn thành tượng Phật, như tượng Đức Phật Thích Ca, tượng Đức Quan Âm Bồ Tát, vv... Vụ tất: Chuyên lo có một việc. Cửa không: Chữ Hán là Không môn, chỉ cửa Phật. Không là trống không, không có gì cả. Giáo lý của Phật đều cho rằng tất cả mọi vật đều gốc ở không mà sanh ra, rồi cuối cùng thì trở về không: không tức thị sắc, sắc tất thị không. Khi nói đến Sắc Không là nói đến giáo lý nhà Phật. Từ bi: Từ là lòng thương tưởng lo lắng giúp ích chúng sanh, làm chúng sanh an ổn vui vẻ. Bi là lòng trắc ẩn thương cảm các cảnh khổ não của chúng sanh, lúc nào cũng muốn cứu vớt chúng sanh ra khỏi phiền não và tai họa. Từ bi là hạnh của Phật. Đức Từ bi là Đức Phật. Hai câu 977-978: Có đau đớn khổ sở mới nghĩ đến Phật, mới nhớ đến cửa chùa, vì Đức Phật giáng sinh lập ra Phật giáo là để giải khổ cho chúng sanh. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 977 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Sanh ly tử biệt: Sống mà chịu cảnh chia lìa, chết thì biệt ly. Đó là 2 cảnh khổ trong nhiều cái khổ của con người. Dứt tuyệt: Cắt đứt hẳn. Tuyệt là dứt hẳn. Nợ đời: Các món nợ mà mình phải mang khi làm người sống trong cõi đời. Muốn tìm phương dứt tuyệt nợ đời thì phải tu hành để thành bực Tiên, Phật, không bị luân hồi xuống cõi đời nầy nữa. Tình ái: Tình yêu giữa nam và nữ. Chơn ngôn: Lời nói chơn thật phô diễn được chơn lý. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 981 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Thân mòn gối mỏi: Chỉ lúc tuổi già. Ngày xuân: Ngày còn trẻ tuổi. Linh đinh: Lênh đênh trên mặt nước vô định. Dật dờ: Lờ đờ trôi theo dòng nước. Bể khổ: Người sống nơi cõi trần phải chịu nhiều nỗi đau khổ phiền não. Đức Phật nói rằng, con người có Tứ Khổ: Sinh, Lão, Bệnh, Tử. Nước mắt của chúng sanh nhiều hơn nước bốn biển. Đó là những cái khổ về thể xác, còn những cái khổ về tinh thần, nhiều không biết bao nhiêu mà kể. Do đó, cõi trần là bể khổ, con người đang lặn ngụp trong bể khổ ấy.
Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 985 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Nắng nồng tuyết lạnh: Nắng thì nóng, tuyết thì lạnh. Ý nói những nỗi khổ cực vất vả ở đời. Thân phàm: Xác thân của con người nơi cõi phàm trần, do cha mẹ phàm trần sanh ra và nuôi dưỡng bằng vật chất nơi cõi trần mà lớn lên. Thuyền tình: Chiếc thuyền chở tình yêu nam nữ, ở đây chỉ người vợ đang mang nặng tình yêu thương chồng. Chịu sóng không kham: Chịu không nổi các cơn sóng gió. Ni cô: Ni là người phụ nữ qui y theo Phật và xuất gia vào chùa tu hành. Cô là tiếng gọi người phụ nữ có chức phận và chưa già. Ni cô là Nữ tu sĩ Phật giáo. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 989 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Buồn tình: Buồn vì ở trong tình trạng không biết làm gì. Lóng: Lắng tay nghe. Câu tụng: Câu kinh để tụng. Nam-mô: do phiên âm từ tiếng Phạn: Namah, có nghĩa là qui y, qui mạng, chí tâm hướng, tức là quyết chí vâng theo lời Phật dạy một cách cung kính và nguyện hiến trọn đời mình cho Đạo pháp. Tiếng Nam-mô sau nầy trở thành tiếng khởi đầu cho một câu cầu nguyện. Tượng cây: Tương Phật tạc bằng gỗ. Khủng cho thân: Sợ hãi cho tấm thân của mình. Phong trần: Gió bụi, chỉ những nỗi khó khăn vất vả. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 993 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Rón rén: Đi khép nép nhẹ nhàng, sợ gây ra tiếng động làm mất vẻ tôn kính trang nghiêm. Cúi gật: Cúi lạy xuống và gật đầu. Lạy Phật thì lạy 3 lạy, mỗi lạy 3 gật, mỗi gật niệm danh hiệu của Phật. Mấy nấc tương tư: Đồng nghĩa: Mấy từng tương tư, ý nói lòng nhớ thương chồng nhiều lắm. (Xem Chú thích câu 908) Mảnh thân: Tấm thân. Bấy chừ: Bấy giờ. Thuyền huệ: Huệ cũng đọc Tuệ, là sự sáng suốt thông hiểu rốt ráo đạo lý. Thuyền huệ là chiếc Thuyền trí huệ, tức là Thuyền Bát Nhã, vì Bát Nhã, là phiên âm từ tiếng Phạn "Prajnâ" có nghĩa là Trí huệ. Trí là sự hiểu biết thấu đáo. Thuyền Bát Nhã là lời Phật nói ví dụ: Cõi trần là biển khổ sông mê, muốn đến Cực Lạc Thế giới thì phải vượt qua sông mê bể khổ. Muốn qua sông mê bể khổ thì phải dùng Thuyền Bát Nhã. Bên nây bể khổ là Bến mê (Mê tân), bên kia biển khổ là Bờ giác (Giác ngạn). Thuyền Bát Nhã đưa người tu từ bến mê sang bờ giác, đắc đạo thành Tiên Phật. Nương theo thuyền huệ: Dựa vào cái trí huệ để phân biệt thiện ác chánh tà mà giác ngộ. Giác ngộ thì hết khổ, dứt luân hồi, đắc thành Tiên Phật. Muốn có trí huệ thì phải "Tu". Tương giang: Sông Tương, đây là con sông đau khổ chia cắt tình yêu, tượng trưng biển khổ. (Xem Chú thích câu 598). Bờ Tương giang: Ý nói bờ bên kia (Bỉ ngạn) của biển khổ, đó là bờ giác ngộ, thoát khổ, bờ của người đắc đạo. Câu 1000: Tu hành để có được trí huệ thì đắc đạo. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 997 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Nhà nội: Nhà ở đồng nội. Nội là cánh đồng. Lửa đốm nhen: Nhúm lửa đốt đuốc lên hay đốt đèn lên để thấy đường đi về nhà lúc đêm tối. Thảm trang: Nhà đang có việc sầu thảm, ý nói nhà mới có tang. Trang là nhà có vườn cây bao quanh ở vùng quê. Điêu tàn: Xác xơ tàn tạ. Dẫy tràn: Đầy dẫy tràn trề. Câu 1004: Lòng thương nhớ chồng nhiều lắm, dường như đổ xuống đầy tràn khắp nơi trên cảnh vật. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1001 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Nhấp nhoáng: Chập chờn khi mờ khi tỏ. Mùi thương: Màu thương nhớ. Kiếp đoạn trường: Kiếp sống bạc mệnh của kẻ hồng nhan trong tình trường, phải chịu nhiều nỗi gian truân vất vả, đau đớn ê chề. Cùng căn: Cùng là hết, Căn là cái gốc rễ nơi kiếp trước, nó chính là cái nghiệp, định đoạt số phận trong kiếp sống hiện tại nầy. Cùng căn là cái số phận đến lúc chấm dứt. Hai câu 1007-1008: Thương chồng vì người vợ ở trong kiếp sống đoạn trường. Số phận đến lúc tận cùng thì chết, con đường xưa nay đều trải qua y như thế. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1005 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Sống thừa: Chữ Hán là Dư sanh hay Hư sanh, nghĩa là sống mà không làm được điều gì hữu ích hay có ý nghĩa. Ở đây, sống thừa là đời sống lúc tuổi già, không làm được việc gì mà còn phải trông cậy vào con cháu nuôi dưỡng. Câu 1009: Sống được một ngày là đi gần đến mức chết một ngày. Câu 1010: Biết rằng sống thừa là vô ích cho xã hội, nhưng vì sợ chết nên không hối tiếc khi phải sống thừa. Câu 101: Đời không mến, đời cũng không ưa kẻ sống thừa. Câu 1012: Nhờ tình thương nẩy nở trong gia đình mà người già sống đầy đủ tốt tươi. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1009 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Căn oan: Căn là gốc rễ có từ kiếp trước, oan là mối dây oan nghiệt. Căn oan là mối dây oan nghiệt có gốc rễ từ kiếp trước, nên kiếp nầy phải đền trả. Duyên vợ chồng cũng do oan trái mà tìm đến nhau để trả nợ, cho nên mới nói rằng: Con là nợ, vợ là oan gia; Tu là cội phúc, tình là dây oan. Mộng: Mơ ước. Tầm duyên: Tìm kiếm duyên vợ chồng. Giải thảm cổi phiền: Cởi bỏ những nỗi phiền não buồn rầu. Của ai?: Của mình, của vợ nhỏ, hay của cả hai? Câu 1015: Già thì nhát, vì thấy biết nhiều và đã trải qua nhiều nỗi nguy hiểm, nhờ vậy mà người già sống hiền từ và ôn hòa. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1013 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Cũng mót cũng cằn: Cũng lo nhặt nhạnh từng chút, ky cóp từng tý, để dành sau nầy có việc cần dùng. Bốn câu 1017 đến 1020: Những dấu tích của chồng để lại, dù không có giá trị gì, nhưng người vợ rất trân trọng và xem chúng rất quí báu. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1017 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Như cháy lòng thương: Lòng thương đau xót như bị đốt cháy, nóng nảy muốn đi cứu giúp ngay. Lau giọt lệ: Ý nói dỗ dành cho bớt sầu khổ. Giải tai ương: Cởi bỏ những tai họa đã mắc phải. Chia cơm nhịn muối: Chia sớt từng miếng cơm, từng hột muối, ý nói hết lòng giúp đỡ nhau. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1021 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Lòng vàng: Tấm lòng tốt quí báu. Xót xáy: Đau rát trong lòng làm cho đứng ngồi không yên. Như cháy tâm can: Lòng dạ nóng nảy như bị đốt cháy. Câu 1028: Nâng tấm hình của chồng đặt lên bàn thờ, hai người vợ cùng khóc. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1025 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Động tình: Khơi động tình cảm thương xót. Giành én giựt anh: Ý nói sự tranh đua giành giựt tình cảm để lấy phần hơn về mình. Thước cưu: Chim thước và chim cưu. Kinh Thi có câu: Duy thước hữu sào, cưu cư chi. Nghĩa là: Con chim thước có tổ, con chim cưu đến ở. Ý nói con chim cưu không biết làm tổ, chờ con chim thước làm tổ xong thì đến ở nhờ. Chim thước ví người vợ lớn, chim cưu ví người vợ bé. Vợ lớn xây dựng gia đình sẵn thì vợ bé vào ở. Khuất bóng: Mặt trời lặn, tời tối. Dựa cành chung nhau: Sống chung và nương tựa nhau. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1029 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Trông tình chung: Nhìn vào cái tình cảm chung thủy của nàng. Mòn kiếp hồng nhan: Ý nói: Người vợ nhỏ của chồng, nhan sắc cũng đã phai tàn. Phăng: Dò xét lần lần để tìm manh mối. Phăng tâm: Dò xét lòng dạ của nàng. Mảnh đoạn tràng: Tấm lòng đau đớn dữ dội như ruột bị cắt ra từng khúc, từng mảnh. Câu 1036: Trước cảnh chồng chết, ta (vợ chánh) và nàng (vợ thứ) đều đau đớn như nhau. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1033 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Mặt hoa: Gương mặt của người phụ nữ. Ủ dột: Buồn bã héo úa. Hình cốt: Hình hài xương cốt. Héo don: Héo úa như mất hết sự sống. Xuân mai ba bảy: Cây mai mùa xuân có quả mai rụng hết 7 phần còn 3 phần. Ýnói người phụ nữ đã quá tuổi xuân rồi, nhưng chưa già lắm. Kinh Thi, bài thơ Phiếu Mai (Mai rụng): "Phiếu hữu mai, kỳ thực thất hề,..., kỳ thực tam hề." (Quả mai rụng, 10 phần quả còn 7, 10 phần quả còn 3.) Cội thu: Chỉ người phụ nữ đã luống tuổi, đồng nghĩa với: Phòng thu, Rèm thu. Hoàn: Viên tròn. Mấy hoàn anh nhi: Mấy đứa con còn bé nhỏ. Anh nhi: Anh là đứa bé mới lọt lòng mẹ, nhi là đứa con. Anh nhi là đứa con nhỏ bé. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1037 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Hương thề: Cây nhang đốt lên để van vái Trời Phật thề nguyền hai người thương yêu và sống với nhau trọn đời. Vị bài: Bài vị, tấm thẻ bằng giấy ghi tên họ người chết, năm sanh, chức phận và ngày chết, đặt lên bàn để thờ. Châm đề: Châm đèn cho sáng để thấy rõ những chữ đề trên bài vị. Biệt phu: Xa cách chồng. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1041 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Cặp liễn tang: Hai câu đối đặt 2 bên bàn thờ người chết. Long: Rồng. Ám: Che. Hạc: Chim Hạc. Qui: Trở lại. Hồi: Trở về. Lãnh đạm: Lạnh nhạt. Trần ai: Chỉ cõi trần. Đỉnh hồ: Vua Huỳnh Đế, đúc cái đỉnh có hình cái bầu, ở núi Kinh sơn, đỉnh đúc xong thì vua cỡi rồng lên cõi Tiên. Đời sau dùng chữ Đỉnh hồ để chỉ vua chết. Hoa biểu: Cột trụ đá trên đầu có làm hình búp sen dùng đặt quanh lăng mộ. Châu mày: Nhíu cặp chưn mày lại, chỉ sự đau buồn hay nghĩ ngợi. Hỏi đon thử: Hỏi dò thử cho biết. Hai câu 1045-1046: Nhằm vào 2 câu thơ cổ, cũng là 2 câu trong Bài thài hiến lễ hàng vong thường trong tang lễ.
Ý nói người chết, linh hồn cỡi rồng hay cỡi hạc bay lên cõi Tiên. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1045 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Câu 1051: Oán ghét cái thân phận của người phụ nữ. Câu 1052: Theo giáo lý Phật giáo, người nào có công tu thì kiếp sau đầu thai làm đàn ông con trai, còn nếu không tu hay tu ít thì kiếp sau làm đàn bà con gái. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1049 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Khối thương: Tình thương chồng rất nhiều, có thể tụ lại thành một khối, giống như khối tình. Gáo tình: Cái gáo tình cảm để múc khối nước tình cảm mà đong coi nhiều hay ít. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1053 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Đôi mặt cách: Hai gương mặt khác nhau, chỉ 2 người vợ. Khác tông môn: Khác dòng họ, không bà con thân thích. Hài cốt: Hình hài xương cốt, ý nói thể xác con người. Dải đồng: Chỉ sự thương yêu khắn khít giữa vợ chồng. (Xem lại Chú thích câu 194). Câu 1059: Vợ lớn cùng vợ nhỏ thề nguyền kết dải đồng tâm, tức là thề nguyền thương yêu nhau suốt đời. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1057 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Gia nghiệp: Sản nghiệp của một gia đình, tức là toàn bộ của cải, nhà cửa, ruộng vuờn của gia đình. Qua mấy câu thơ nầy, chúng ta thấy được tấm lòng thương yêu quảng đại và cao cả của người vợ lớn. Mọi hờn ghen không còn nữa, bây giờ chỉ có tình thương mà thôi. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1061 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Lập gia thất: Dựng vợ gả chồng cho con cái. (Xem Chú thích câu 356). Định lứa đôi: Đồng nghĩa: Lập gia thất. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1065 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Tuế nguyệt: Năm tháng, chỉ thời gian. Căn sanh: Cái gốc rễ của kiếp sống. Đó là những việc làm thiện ác của kiếp trước, tạo thành cái nghiệp ảnh hưởng lên kiếp nầy, làm cho kiếp nầy hạnh phúc hay đau khổ, giàu sang hay nghèo hèn. Căn sanh là cái số phận của mỗi người. Hai câu 1071-1072: Ngắm cảnh vật núi non sông nước là điều hay hơn hết để phôi pha lòng sầu muộn, mượn dòng thời gian để cởi bỏ sự hờn giận cái số phận không may. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1069 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Cỏ huyên: Chỉ người mẹ. Cắm kềnh kềnh: Cắm lên mà không vững. Đầu tuyết: Đầu bạc trắng như tuyết. Lảng tai: Lỗ tai không còn nghe rõ vì tuổi già. Thất tuần đã quá: Đã hơn 70 tuổi. ƒu xuân: Bé nhỏ non nớt. Câu 1074: Kéo lê cây gậy đi làm nó mòn, khuyết vào hết nửa cây. Ý nói tuổi già sống dai. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1073 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Dò đon hỏi: Dò hỏi thăm chừng. Rừng thiền: Chữ Hán là Thiền lâm. Thiền là yên lặng suy tưởng. Thiền là pháp môn trọng yếu của Phật giáo, tu đốn ngộ, tạo thành một tông phái đặc biệt gọi là Thiền Tông. Các nhà sư tu Thiền thường đi vào rừng, tìm chỗ thanh vắng mát mẻ đặng Thiền định, nên Rừng Thiền là chỉ cảnh chùa, nơi tu hành. Ngụ: Cư ngụ. Lôi Âm: Lôi Âm Tự, chùa Lôi Âm. Đây là ngôi chùa rất lớn ở tại kinh đô của cõi Cực Lạc Thế giới, là nơi ngự của Đức Phật Thích Ca và Đức Phật A-Di-Đà. Tính niên: Tính năm. Con đường Cực Lạc: Con đường tu hành đặng đắc đạo lên cõi Cực Lạc Thế giới. Hai câu 1079-1080: Tính tuổi rồi lại tủi thầm, vì đã già hơn 70 tuổi mà mới bắt đầu đi tìm con đường tu hành. Tủi thầm vì nghĩ đến 2 câu thơ của Đức Phật Thích Ca:
Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1077 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Nhẫng: Những, cứ. Vơ vẩn: Ở trạng thái lơ lơ lửng lửng, không biết làm gì. Bến khổ: Chỉ bể khổ, cõi trần. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1081 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Niên thiếu: Ít tuổi, chỉ tuổi trẻ. Níu trì: Níu kéo và ghì lại. Buổi hiệp hồi ly: Lúc sum họp, lúc chia ly. Cười mơn: Cười nịnh, cười để lấy lòng. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1085 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Lời hơn tiếng thiệt: Cãi cọ với nhau để giành phần thắng về mình, không ai chịu thua ai. Cách biệt sanh ly: Sống mà xa cách chia lìa nhau. Thiếp chẳng vì: Thiếp không vị nể chàng. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1089 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Tái hiệp: Sum họp trở lại sau những ngày chia ly. Vừa kịp hòa vui: Vừa kịp lúc hòa thuận vui vẻ với nhau. Qui hồi: Qui là trở về, hồi là trở về. Qui hồi là trở về. Tiên bang: Cõi Tiên. Bang là một nước, một cõi. Câu 1096: Nghe tin chàng đã trở về cõi Tiên. Trở về cõi Tiên tức là chết, linh hồn xuất ra khỏi thể xác, bay trở về cõi Tiên. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1093 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Thảm tín: Tin buồn. Tín là tin tức, thảm là buồn. Khó nhín sầu than: Khó bớt buồn rầu. Nhín là bớt lại. Cam tâm: Đành lòng, cam lòng chịu vậy. Nín nẩm: Nén lòng chờ đợi. Gia đàng: Gia đình nhà cửa. Qui mô: Phép tắc và khuôn mẫu phải theo. Qui là cây thước tròn của thợ mộc. Mô là cái khuôn. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1097 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
Chú thích: Song hồ: Cái cửa sổ phất bằng giấy hồ. Song là cửa sổ. Động lãnh: Động là hang núi, lãnh là cái núi. Cửa không: Cửa chùa. (Xem Chú thích câu 978). Giấc huỳnh lương: Ý nói xem công danh phú quí của cuộc đời như là một giấc mộng. (Xem Điển tích câu 949). Thuyền huệ: Thuyền Bát Nhã. (Xem Chú thích câu 1000). Đường Vĩnh sanh: Con đường hằng sống, tức là đắc đạo, sống hạnh phúc mãi nơi cõi Tiên. Vĩnh sanh là hằng sống. Câu 1101: Nay thì tới mùa đông, trời rất lạnh nên có tuyết đóng ở cửa sổ, và trên núi. Gợi ý muốn nói rằng lòng lạnh lẽo, không còn muốn đua chen danh lợi. Câu 1102: Đành vào chùa tu hành. Câu 1103: Tiếng chuông chùa làm thức tỉnh giấc mộng huỳnh lương. Trở lại Nữ Trung Tùng Phận câu 1101 / Trở lại Nữ Trung Tùng Phận mục lục.
___________________________________________________________________________ |
