PHẦN THỨ BA
PHƯƠNG CHÂM NHẬP THẾ
Thể theo Nho giáo: Trời có bốn Đức là: Ngươn, Hanh, Lợi và Trinh do cung Càn phát xuất. Nguyên cung Càn đứng đầu trong Bát Quái đồ thơ, thuần dương tượng trưng Trời sanh ra bốn Đức lớn, kể sơ lược như:
Ngươn là cơ Tạo đoan định vị Trời Đất, hóa sanh vạn vật.
Hanh là cái Đại lý suốt thông muôn vật, hợp với các vẻ đẹp.
Lợi là lý định rõ các bộ phận trong cơ điều hòa.
Trinh là lý chánh giữ vững mọi vật.
Tóm lại, Ngươn là Đạo biến hóa. Hanh, Lợi, và Trinh là ba phép giúp cho Đạo biến hóa thành tựu cơ sanh dục muôn loài, mà chẳng hề sai luật bình hành, trật tự của Trời Đất.
Người có bốn Đức là: Nhân, Nghĩa, Lễ và Trí do Tâm phát xuất.
Đức Nhân vốn là một điểm lành của Trời phú cho mọi người, ai ai cũng có nó ở trong trung tâm điểm của mình. Thế nên, hễ muốn làm Nhân thì ai cũng có thể làm được. Nó đứng đầu trong các điều lành. Người ta cứ lập đức Nhân vững vàng viên mãn thì đủ làm người, cho nên cổ nhân nói: "Nhân giả nhân dã". Nhân là Đạo làm người vậy. Còn Nghĩa, Lễ và Trí là khuôn phép mực thước để đo lường cân độ mà làm Nhân.
Trời có bốn đức: Ngươn, Hanh, Lợi và Trinh. Người có bốn đức là Nhân, Nghĩa, Lễ và Trí. Đức Khổng Phu Tử giảng giải đức Trời, khai mở đức người là có ý giúp người biết đức Trời để làm theo. Bốn đức người nói đây, chúng tôi đã luận trong quyển ĐẠI ĐẠO GIÁO LÝ rồi. Đây, không nhắc lại mà chỉ góp thêm một vài ý kiến nữa, như sau:
Mạnh Tử nói rằng:
"Trắc ẩn chi tâm, Nhân chi đoan dã;
Tứ ố chi tâm, Nghĩa chi đoan dã;
Từ nhượng chi tâm, Lễ chi đoan dã;
Thị phi chi tâm, Trí chi đoan dã".
Nghĩa là: Lòng thương xót là đầu mối của Nhân; lòng ghét bỏ là đầu mối của Nghĩa; lòng từ nhượng là đầu mối của Lễ; lòng thị phi là đầu mối của Trí.
Biết được đầu mối của bốn đức thường rồi, chúng ta theo đó mà tập rèn cho hết sức mình, làm cho nhập tâm, để rồi áp dụng vào đời sống hằng ngày của mình. Mạnh Tử bảo rằng: "Người sung mãn bốn đức ấy thì có thể giữ được bốn biển. Trái lại, kẻ mất bốn đức ấy, thì không đủ phụng sự cho cha mẹ nữa".
Sau đây, chúng tôi thể theo sách Đại học bàn thêm cái lý "Minh Minh Đức" để giúp công phu lập đức cho được rộng rãi thêm hơn.
MINH MINH ĐỨC
Minh minh đức nghĩa là khai sáng đức sáng. Nguyên chúng ta sẵn có nơi mình một điểm đức sáng Trời ban phú cho, nó ở trong thâm tâm của mỗi người. Cái đức sáng ấy huyền diệu lắm, tự nhiên cảm thông biết mọi lẽ thiện ác một cách tinh tường, đến tận nguồn gốc tự nhiên, chớ không phải nhờ học hỏi khai mở. Ở nơi phàm nó không giảm bớt; ở nơi Thánh nó chẳng tăng thêm. Lúc nào nó cũng tự nhiên, nhi nhiên. Nhưng khi nhập thế, chúng ta bị nhiểm trần, tình dục tế tắc bản Tâm làm cho Minh đức lu mờ, đó là một điểm đáng lo ngại cho thế nhơn.
Khai sáng đức sáng nói đây, không phải học tập theo khoa học hữu vi mà thật phải hồi hướng về nội giới Tâm linh; một mặt phải khám phá và loại trừ những thành kiến mê lầm, những tình dục quấy quá, một mặt khác phải tồn dưỡng tâm tánh. Hễ tâm tánh trở về nguyên bản rồi Minh đức sẽ xuất hiện.
Tại sao?
Bởi vì Minh đức ở tận trong cõi lòng vị phát chi trung (Tâm chưa dấy động) cho nên, hễ tâm tánh thanh tịnh vô vi, thì đức sáng sẽ xuất hiện cảm thông với sự vật mà biết lẽ Thiện Ác.
Vậy phải làm sao đặng khai sáng đức sáng?
Về phương pháp học tập, sách Đại học dạy rằng:
"Tri chỉ nhi hậu hữu định;
Định nhi hậu năng tịnh;
Tịnh nhi hậu năng an;
An nhi hậu năng lự;
Lự nhi hậu năng đắc.
Vật hữu bổn mạt, sự hữu chung thủy, tri sở tiên hậu tắc cân đạo hỉ.”
Nghĩa là: Biết dừng chơn trước ngưỡng cửa nhân dục và đem tâm khuynh hướng về Thiên lý rồi sau tâm được định. Định được rồi sau mới hay tịnh; tịnh được mới hay an; an được rồi sau mới hay suy nghĩ; suy nghĩ được rồi sau mới tâm đắc.
Đại phàm, hễ vật thì có gốc ngọn, việc thì có chung thủy; ai biết được cái trước sau đó thì gần Đạo vậy.
Đại ý nói rằng, chúng ta phải hồi hướng về nội giới tâm linh, dịch hóa những tư tưởng phức tạp, lãng mạn của mình cho đến thuần nhứt bất biến. Tâm đắc nhứt thì giác ngộ được cái Minh đức của mình để làm căn bản cho tình cảm và lý trí.
Lập đức đến đây, nghĩa là Minh minh đức và khai thác bốn đức thường, rồi chúng ta cứ theo đó mà tư tưởng, mặc dầu chưa được chí thiện, nhưng cũng không đến đỗi hệ lụy trần ai.
Xem tiếp phần thứ ba: PHƯƠNG CHÂM NHẬP THẾ Lập công